Historia rozwoju lecznictwa przeciwbólowego
a udział pielęgniarek w leczeniu bólu
Początek rozwoju nauki o bólu to okres II wojny światowej a szczególnie bezpośrednio po niej. W 1945 roku John J. Bonica pisał, że złożona problematyka bólu wymaga ogromnej wiedzy i doświadczenia znacznie przekraczającego możliwości pojedynczej osoby. Do uznania leczenia bólu za odrębną dziedzinę medycyny doszło w latach 60. XX wieku. W 1953 roku John Joseph Bonica, lekarz anestezjolog, napisał pierwszy kompleksowy podręcznik na temat leczenia bólu The Management of Pain. W 1960 roku Bonica został kierownikiem Katedry Anestezjologii na Uniwersytecie Waszyngtońskim w Seattle. We współpracy z pielęgniarką Dorothy Crowley i neurochirurgiem Lowellem E. Whitem Jr. założyli multidyscyplinarną klinikę leczenia bólu. Ta grupa akademickich pracowników ochrony zdrowia i badaczy spotykała się regularnie, aby omówić przypadki pacjentów problematycznych z przewlekłym bólem i opracować skuteczne strategie leczenia.
W połowie lat 70. XX wieku Uniwersytet Waszyngtoński przyciągał młodych anestezjologów, dzięki uruchomieniu pierwszego sformalizowanego programu szkolenia w zakresie leczenia bólu. W 1978 roku na Uniwersytecie tym powstało Multidyscyplinarne Centrum Bólu. Bonica był również założycielem Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań nad Bólem (International Association for the Study of Pain, IASP), które wprowadziło nowe definicje bólu i uznało, że ból nocyplastyczny może wystąpić bez zauważalnego uszkodzenia tkanki.
W 1967 roku brytyjska pielęgniarka, Cicely Mary Strode Saunders, zainicjowała koncepcję „ciągłego bólu”. Saunders wprowadziła również pojęcie opieki paliatywnej i hospicjum, uznając, że komfort, łagodzenie bólu i opieka wspomagająca w schemacie multimodalnym są czasami potrzebne pacjentom, dla których leczenie nie jest rozsądnym celem. Pierwotnie planowe podejście do podawania leków przeciwbólowych nie wynikało z zaleceń lekarzy, ale raczej ze stosowanych przez pielęgniarki metod radzenia sobie z bólem, ponieważ podawanie leków przeciwbólowych pozostawiono ich decyzji (podanie ,,w razie bólu’’). Spowodowało to, że leki były podawane „co cztery godziny”. Saunders opisywała, że była zaskoczona skutecznością tej metody uśmierzania bólu i prostotą założenia, że ciągły ból należy leczyć poprzez stałą jego kontrolę. W konsekwencji poprawa kontroli bólu u pacjentów była tak oczywista, że nie było już odwrotu. Cicely Saunders stwierdziła: Powinniśmy podać pacjentowi dawkę, która będzie wystarczająca do opanowania bólu przez nieco dłuższy czas niż przerwa między rundami leku. Uzależniony od czasu schemat podawania leków przeciwbólowych opisano jako „oświecone, bardziej humanitarne, zapobiegawcze podejście do bólu”. Melzack wyraził uznanie dla Cicely Saunders za jej pionierską pracę nad podejściem do bólu odczuwanego przez nieuleczalnie chorych. Wielu klinicystów, badaczy bólu i organizacji opowiada się za całodobowym (around the clock, ATC) lub zależnym od czasu schematem leczenia, a nie za podejściem „na żądanie” (pro renata, PRN) lub „w razie potrzeby”.
Historia Działalności
Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Terapii Bólu
Inicjatorem założenia Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Bólu była prof. dr hab. Wioletta Mędrzycka-Dąbrowska w lutym 2025 roku. Autorka publikacji na temat bólu pooperacyjnego o zasięgu międzynarodowym i ogólnopolskim. Jej publikacja została zacytowana w Raporcie (Nie)leczenie bólu Najwyższej Izby Kontroli w 2017 roku. Koordynator zespołu bólowego przez 9 lat w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym. Autorka pierwszej na rynku polskim książki Uśmierzanie bólu pooperacyjnego w zaawansowanej praktyce pielęgniarskiej. Początkowo towarzystwo zrzeszało 17 osób.